تبخیر و تعرق محصول[1]
ترکیبی از دو فرایند جداگانه که از یک‌طرف آب، از سطح خاک توسط تبخیر و از سوی دیگر از محصول توسط تعرق ازدست‌داده می‌شود، به عنوان پدیده تبخیر و تعرق شناخته می‌شود [1]. تبخیر و تعرق به زور همزمان صورت گرفته و روش ساده ای برای تفکیک این دو فرآیند وجود ندارد.علاوه بر آب دردسترس، تبخیر از سطح خاک تحت کشت، به طور عمده، تابع بخش (كسر) تابش ورودي به خاك است. با افزايش رشد و سايه اندازي پوشش گياهي، مقدار تابش كاهش مي يابد. در آغاز رشد گياه، آب به طور عمده، به صورت تبخير از خاك تلف مي شود. ليكن، با كامل شدن پوشش گياهي، تعرق جزء اصلي فرآيند اتلاف آب است. به طور معمول، شدت تبخير تعرق به صورت ميلي متر بر زمان بيان شده كه معادل آب تلف شده از يك سطح كشت بر حسب واحد عمق بر واحد زمان است. واحد زمان مي تواند ساعت، روز، دهه، ماه و يا حتي يك دوره رشد كامل يا يك سال باشد.
رشد[1]، نمو[2]، تمایز[3]
رشد و نمو پدیده‌هایی هستند که در موجودات زنده صورت می‌گیرند و باعث بزرگ شدن و ادامه بقای نسل موجود می‌گردند. واژه‌های رشد و نمو از نظر کلی به‌طور مترادف به کار می‌روند ولی از نظر بیولوژیکی این کلمات دارای مفاهیم متفاوتی هستند. افزایش کمی و غیرقابل‌برگشت موجود زنده که اصولاً بر پایه افزایش مقدار ماده زنده یا پروتوپلاسم سلولی صورت می‌گیرد، رشد نامیده می‌شود. رشد را به صورت افزایش در اندازه تعریف می‌کنند و این عمل هم در اثر تقسیم سلولی است که سلول‌های بیشتری را می‌سازد و هم در اثر بزرگ شدن سلول است که سلول‌های بزرگ‌تری را می‌سازد و یا اغلب هردو باهم صورت می‌گیرند.
پدیده نمو نشان‌دهنده تغییرات کیفی است که در موجود زنده صورت می‌گیرد. مثلاً گذشتن از دوره رویشی و ورود به مرحله زایشی در گیاه نمو محسوب می‌شود. در مراحل مختلف زندگی موجودات زنده پدیده دیگری به نام تمایز نیز صورت می‌گیرد. این پدیده در شرایط رشد و نمو گیاه اتفاق می‌افتد.
تمایز یابی به تخصص یافتن سلول‌ها، بافت‌ها یا اعضا اطلاق می‌شود. چنین تخصصی ممکن است مورفولوژیکی یا وظیفه‌ای باشد و بعد از تقسیم سلولی آغاز می‌شود. عمل تمایزیابی مثلاً درست بعدازآنکه سلول به حداکثر اندازه خود رسید خاتمه می‌یابد. گیاه در جریان رشد و نمو خود تغییر و تحولاتی را متحمل می‌شود. این تحولات که در طول زمان انجام می‌پذیرد، دربرگیرنده دو گونه تغییرات است.
تغییرات کمی: این نوع تغییرات افزایش اندازه، تعداد و ابعاد را شامل می‌شود و در مجموع باعث رشد می‌گردد. تغییرات کیفی: چنین تغییراتی از نظر ریختی و عملکردی با کسب خصوصیتی نوین همراه است و به همین علت این تغییرات را می‌تواند تحت عنوان تمایزیابی مشخص کرد [2].
گیاهی که از بذر به وجود می‌آید (در مقابل گیاهی که از طریق پیوند زدن و یا ریشه‌دار کردن قلمه به وجود می‌آید) دانهال[1] نامیده می‌شود، یعنی نهالی که از دانه به وجود آمده است.
گیاه دانهال دارای سه مرحله رشد به نام‌های مراحل نونهالی[2]، انتقال[3] و بلوغ[4] است [3] .
مرحله نونهالی: نونهالی را می‌توان به صورت یک مرحله فیزیولوژیکی یک نهال که در طول آن نهال را نمی‌توان وادار به گل نمود تعریف کرد. این مرحله در گیاهان چوبی بسته به عوامل محیطی و ژنتیکی ممکن است خیلی کوتاه و یا خیلی طولانی باشد. تمام بافت‌های نونهال تا موقعی که به مرحله انتقال نرسیده‌اند نونهال می‌باشند و تا پایان عمر درخت در پای درخت و در جای خود باقی می‌مانند. علاوه بر عدم توانایی گل‌دهی، گیاهان نونهال به وسیله چندین خصوصیت فیزیولوژیک و مرفولوژیک مثل برگ‌های شفاف لبه‌دار، ساقه‌های خزنده، ساقه‌های خاردار، عادت نیمه دائم سبز (در گونه‌های خزان‌دار) و آسان‌ریشه‌زایی ساقه، در بافت‌های آن‌ها مشخص می‌شوند.
مرحله انتقال: بافت‌های در حال انتقال بين قسمت‌های کاملاً جوان و بالغ ساقه درختان بذري يافت مي‌شود. این مرحله به وسیله مقداری خصوصیات نونهالی و مقداری خصوصیات بلوغ مشخص می‌شود و درواقع فاصله زمانی بین مرحله نونهالی و بلوغ است که در آن می‌تواند گل‌دهی نیز درروی ساقه‌های در حال انتقال، نه به‌آسانی ساقه‌های بالغ صورت بگیرد.
مرحله بلوغ: بعد از مرحله انتقال، بلوغ رویشی در درختان معمولاً با رسیدن به سن معینی صورت می‌گیرد که اصولاً نیازها و محرک‌های درونی و بیرونی جهت تشکیل جوانه گل فراهم و تأثیرگذار است. غالب درختان میوه تا قبل از رسیدن به سن 3 تا 7 سالگی گل نمی‌دهند [4]. در شکل 1 مراحل رشد یک درخت بذری رسم شده است.
در درخت بذری پایین گیاه نونهال است و نونهال باقی می‌ماند. مرحله بعدی مرحله انتقال است که بالای مرحله نونهالی قرار دارد و پس‌ازآن مرحله بلوغ قرار می‌گیرد که در بخش‌های بالایی و پیرامونی گیاه است.
همان‌گونه که قبلاً بیان شد نمو عبارت است از تغییرات کیفی برنامه‌ریزی‌شده که گیاه را به سمت رسیدگی (مرحله بلوغ) هدایت می‌نمایند و محققان آن را پدیده‌شناسی[1] یا مراحل نمو می‌نامند. شناخت زمان وقوع هریک از این مراحل به‌منظور اعمال مدیریت مناسب برای افزایش و یا حفظ اجزاء عملکرد و نهایتاً دستیابی به عملکرد بیشتر ضروری است [5]. به‌عنوان‌مثال از نظر فیزیولوژیکی مراحل نموی گندم شامل: جوانه‌زنی، سبز شدن، پنجه‌زنی، تمایز گل یا حلقه مضاعف، سنبلچه انتهایی، اولین گره یا شروع طویل شدن ساقه، آبستنی، ظهور سنبله، گل‌دهی و رسیدگی است. مراحل نمو در گیاهان مختلف متفاوت است به عنوان مثالی دیگر در مورد سویا این مراحل عبارت‌اند از: آغاز گل‌دهی، گل‌دهی کامل، شروع غلاف دهی، غلاف دهی کامل، مرحله شروع دانه‌بندی، مرحله دانه‌بندی کامل، شروع رسیدگی، رسیدگی کامل [6]. در شکل 2 مراحل نمو سیب‌زمینی رسم شده است. این مراحل شامل : کاشت تا سبز شدن، رشد رویشی، غده دهی، پر شدن غده، رسیدگی است.
کلید واژه: تبخیر و تعرق، مراحل رشد، مراحل نمو، رشد، نمو، تمایز
منابع:
| [1] | R. G. ALLEN, L. S. PEREIRA, D. Raes and M. Smith, Crop Evapotranspiration (guidelines for computing crop water requirements), Rome, Italy: FAO, 2006. |
| [2] | Y. Pan, J. Wang and M. Li, Algorithmic and Artificial Intelligence Methods for Protein Bioinformatics, Wiley-IEEE Computer Society Press, 2014. |
| [3] | H. T. Hartmann, D. E. Kester, F. T. Davies and R. L. Geneve, Plant Propagation Principles and Practices,6 Edition, the University of California: Prentice Hall, 1997, 2010. |
| [4] | ک. جانسون و م. راحمی(مترجم), گرده افشانی و تشکیل میوه, دانشگاه شیراز, 1386 ، ویرایش اول، چاپ پنجم. |
| [5] | B. Andarzian, A. M. Bakhshandeh, Y. Emam and G. Fathi, “CDSS-Model: A simulation model for simulating crop development stages,” Pajouhesh & Sazandegi, vol. 76, pp. 71-79, 2007. |
| [6] | م. عظیم زاده, مراحل رشد و نمو گیاهان زراعی, آموزش و ترویج کشاورزی, 90. |
[1] Phenology
[1] Seedling
[2] Juvenility or Juvenile Phase
[3] Transition Phase
[4] Maturation or Adult Phase
[1] Growth
[2] Development
[3] Differentiation
[1] Crop Evapotranspiration
samacontrol 
با سلام، دوره های چهارگانه رشد برای گیاهان زراعی مشخص شده اما در هیچ منبعی ندیدم دوره های چهارگانه رشد برای درختان خزان کننده چه دوره هایی هست تا بشه برای تعیین نیاز آبی درختان استفاده کرد آیا شما اطلاعاتی در این زمینه دارید؟