هوشمند سازی گلخانه – ابزاری برای افزایش بهره وری در گلخانه

از روزگاران طولانی بشر به دنبال کاهش هزینه های فعالیت هایش بوده است و رهبران موفق علاوه بر این تلاش کرده اند که همه کارها به نوعی در کنار هم قرار گیرند که آنها را به اهدافشان نزدیک کند. گلخانه داری یک فعالیت تولیدی است و زمانی گلخانه دار موفق خواهد بود که از ابزارهای در دسترس برای کارایی و اثربخشی بهتر استفاده کند. بر خلاف تصور رایج گلخانه داری یک کار کارگری و صرفا عملیاتی محسوب نمی شود و گلخانه داری، بیشتر از آنکه نیازمند حرفه کشاورزی باشد نیازمند توانمندی های مدیریتی است. گلخانه داران موفق بیشتر مدیران موفق هستند تا اینکه صرفا در حرفه کشت و کشاورزی تخصص داشته باشند. آنها به دنبال بهبود کارایی و ارتقاء اثربخشی هستند. کارایی و اثربخشی دو جزء مهم در بهره وری محسوب می شوند و هوشمند سازی گلخانه از مهمترین ابزارهای مدیریتی است که قدرت مدیریت را افزایش داده که می تواند به بهره وری منجر شود. بنابراین در این یادداشت سعی داریم هوشمند سازی گلخانه را از یک نگاه مدیریتی مورد توجه قرار دهیم.

بهبود کارایی از اهداف هوشمند سازی گلخانه است.

باید توجه داشته باشیم که مدیر گلخانه به دنبال افزایش کارایی است و برای رسیدن به این مهم از ابزارهای مختلفی استفاده می کند. بهتر است در ابتدا تعریفی در خصوص کارایی داشته باشیم و سپس به ابزارهای بهبود آن در گلخانه بپردازیم. میزان منابعی که برای یک فعالیت استفاده می شود شاخص اندازه گیری کارایی است که معمولا در علوم مهندسی به افزایش کارایی، راندمان هم گفته می شود و به معنای کاهش اتلاف منابع در انجام یک کار یا وظیفه است. پس اگر امروز برای انجام یک کار مشخص مثل آبیاری گلخانه از تکنیکی استفاده کنید که نسبت به دوره قبلی آب کمتری مصرف شود و یا اگر در کاری به جای استفاده از دو نفر نیروی کار از یک نفر استفاده کنید، افزایش کارایی داشته اید. ابزارهایی که برای افزایش کارایی از آنها استفاده می شود می تواند ساده و یا بسیار پیچیده باشد.

استفاده از مکانیزم یک دوچرخه قدیمی برای برش مساوی نخ های هدایت گیاه یک فعالیت ساده و نصب و راه اندازی سیستم گرمایش از کف یک کار نسبتا پیچیده محسوب می شود. کنترل اقلیم یا گلخانه هوشمند هم یکی از این ابزارها است. البته اگر ابزار به درستی کار نکند ممکن است برای مدیر هزینه هم ایجاد کند. در ادامه بیشتر به ابزار مهم گلخانه هوشمند می پردازیم.

گلخانه هوشمندی که کارِ درست انجام می دهد

مدیر گلخانه از تمام ابزارها استفاده می کند تا کمترین فاصله را با اهدافش پیدا کند. اثربخشی فعالیت ها به میزان همسو بودن با اهداف و نزدیک شدن به آن ها تعریف می شود. ارتقاء اثر بخشی در گلخانه به معنای نزدیک تر شدن به اهداف تعیین شده است. زمانی می توان اثربخشی را اندازه گرفت که اهداف و چشم اندازها مشخص شده باشند و در غیر این صورت نمی توان آن را تعیین کرد. به این ترتیب کارِ درست همان کار اثر بخش است. هوشمندسازی گلخانه می تواند به عنوان یک ابزار برای اثربخشی بهتر فعالیت ها مورد توجه قرار گیرد. برای مثال اگر «افزایش کیفیت محصول و کاهش نرخ ضایعات» به عنوان یک هدف مشخص باشد هر اقدامی که مدیر گلخانه را به این هدف نزدیک کند یک اقدام اثربخش یا کارِ درست محسوب می شود.

هوشمندسازی گلخانه برای بهره وری بیشتر

افزایش بهره وری زمانی حاصل می شود که کارایی و اثربخشی افزایش پیدا کند. همانطور که گفته شد یکی از ابزارهای مهم در این راستا هوشمند سازی گلخانه است. کنترل هوشمند گلخانه فقط شامل کنترل اقلیم هوشمند نیست. علاوه بر آن آبیاری هوشمند و تغذیه هوشمند را نیز باید شامل شود. هر چه این ابزار قوی تر باشد افزایش بهره وری نیز بهتر و بیشتر خواهد بود و اگر این ابزار به درستی کار نکند می تواند موجب کاهش بهره وری نیز گردد و بنابراین باید نسبت به انتخاب ابزار دقت بالایی داشته باشیم. راهنمای انتخاب کنترل اقلیم گلخانه، راهنمای انتخاب کنترل هوشمند گلخانه؛ قسمت دوم و ویژگی های گلخانه هوشمند – قسمت سوم نیز قبلا در همین سایت به بررسی ویژگی های گلخانه هوشمند پراخته اند.

سیستم هوشمند منطبق با گلخانه نه گلخانه منطبق با سیستم هوشمند

هدف اصلی گلخانه، کنترل اقلیم متناسب با کشت و گیاه است. همانطور که گفته شد هوشمند سازی گلخانه که با کنترل اقلیم هوشمند یا گلخانه هوشمند نیز شناخته می شود به دنبال افزایش بهره وری در محیط گلخانه است. بنابراین باید منطبق با شرایط و ویژگی های گلخانه باشد و بتوان آن را برای هر گلخانه ای شخصی سازی کرد. هر ابزار کنترلی باید بر اساس محیطی که قرار است آن را کنترل کند طراحی و ساخته شود. گلخانه هوشمند نیز برای کنترل اقلیم هر گلخانه ای که باشد باید با توجه به شرایط آن گلخانه طراحی و ساخته شود. بر همین اساس یکی از ویژگی های مهم گلخانه هوشمند یا سیستم هوشمند سازی گلخانه قابلیت انطباق آن با شرایط محیطی آن گلخانه است.

سیستم هوشمند گلخانه باید انعطاف پذیری لازم برای برنامه های جدید را داشته باشد. همچنین گلخانه ها دارای ادوات متفاوتی هستند و معمولا توسط شرکت ها یا افراد متفاوتی طراحی می شوند. از جانمایی فن ها و سیستم تهیه گرفته تا نوع سیستم های تهویه و آبرسانی که ممکن است در یک گلخانه متفاوت باشند تا ملاحظات لازم در کشت های مختلف که ممکن است در گلخانه تغییر کند همه نیازمند این است که سیستم هوشمندسازی گلخانه دارای یک ساختار ثابت و کلی نباشد.

متاسفانه سیستم های هوشمند سازی گلخانه یا کنترل اقلیم هوشمند موجود در بازار ایران عموما دارای یک برنامه ثابت و از پیش تعیین شده هستند و امکان شخصی سازی آن ها وجود ندارد و یا امکان شخصی سازی به عنوان یک ویژگی ذاتی این سیستم ها نمی باشد و مدیر گلخانه در اختیار سیستم کنترل اقلیم قرار می گیرد و سیستم گلخانه هوشمند در اختیار مدیر گلخانه نیست! البته در سال های اخیر سیستم های گلخانه هوشمند با فناوری اینترنت اشیاء در کشور ساخته شده است که مورد استقبال هم قرار گرفته اند.